Müasir folklorşünaslığın əsas müddəalarından biri bütün folklor əsərlərinin nota yazılması tələbindən ibarətdir. Ancaq folklorun təkcə nadir mətnli nümunələri deyil, həmçinin, adi, artıq elmə məlum olan nümunələri də yazılmalıdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, etnomusiqişünaslıqda təkcə forma və məzmununa görə tam, bütöv nümunələr deyil, eyni zamanda, pis qorunub saxlanılmış, korlanmış, zədələnmiş nümunələr də elmi maraq kəsb edir. Verilmiş fakt öyrənilən ərazidə bu və ya digər folklor əsərinin mövcudluğuna dəlalət edir. Dağınıq formalı əsərlərin yazılması şifahi xalq yaradıcılığının həyat prosesi, onun məruz qaldığı dəyişlmələr və dağıntılara dair maraqlı nəticələr əldə etmək imkanı verir. Çox zaman hətta əsərin dağılmış variantı bir neçə elə dəqiq cəhətləri qoruyub saxlayır ki, bunlar elmi nəticələr üçün olduqca mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Şifahi xalq yaradıcılığı nümunələrinin nota yazılması metodikasında variantların mövcudluğu diqqət mərkəzinə çəkilir. Xalq mahnısının hər bir yeni yazılan variantı maraq doğurur. Burada müəyyən bədii dəyərə malik cəhətləri aşkarlamaq mümkündür.

Musiqi folklorunun nota yazılması metodikasının ən başlıca tələblərindən biri nümunələrin yalnız ifa olunan zaman yazılmasından ibarətdir.

Folklor əsərlərini yadda saxlayıb sonra nota yazmaq isə metodikanın ciddi surətdə pozulması deməkdir: toplayıcı əsərə qulaq asır, sonra onu necə yadda saxlayırsa, o şəkildə də nota yazır. Sözsüz ki, elə vəziyyət ola bilər ki, ifa zamanı mahnını nota salmaq mümkün deyil, məsələn, yolda olarkən və ya kənddə işıq sönən zaman ola bilər və s. Buna görə də eşitdiyin nümunəni yadda saxladığın kimi yazmağa məcbur olursan. Əgər ifa zamanı hər bir şərait varsa, folkloru həmin vaxtda yazmaq lazımdır. İfaçılara müraciətlə, əsərin təkrarən, daha əlverişli şəraitdə bir daha ifasını xahiş etmək də olar. Çünki elə əsər ola bilər ki, onları metodikanın tələblərinə uyğun nota yazmaq vacıbdir.

Daha bir mühüm metodik göstəriş mövcuddur: xalq yaradıcılığına aid hər hansı əsəri ifa edərkən, informatorun çıxışını kəsmək olmaz, folklor toplayıcısı da bu yaradıcılıq prosesinə mane olmamalıdır. Verilmiş metodik üsulun pozulmasını bu işə yeni qoşulan folklor toplayıcıları belə izah edirlər ki, ifa zamanı nota yazmanı çatdıra bilmirlər. Buna görə də ifaçıdan bir qədər yavaş oxumasını xahiş edirlər. Və yaxud çalışırlar ki, ifaçıdan folklor mətninin xüsusi diqqət tələb edən yerlərini (nəqərat, təkrarlanma, intonasiya xüsusiyyətləri və s.) aydınlaşdırsınlar. Bunun üçün mətnə aid bütün suallar onun ifasından sonra verilir. Əgər toplayıcı yazıb çatdıra bilmirsə, onda mətndə boş yerlər qoymalıdır. Əsər ifa olunub qurtarandan sonra nəzərdən qaçmış sözlər və izahlar ora yazılmalıdır. Həyata keçirilmiş not yazısının düzgünlüyünü yoxlamaq üçün ifaçıdan əsərin təkrar olunmasını xahiş etmək olar. Düzdür, bu üsuldan çox az-az hallarda istifadə etmək lazımdır: əgər hər hansı bir səbəbdən not yazısı uğursuz və keyfiyyətsiz alınarsa. Çünki əksər hallarda hər dəfə ifa etdikcə, ifaçılar mahnının mətnini dəyişirlər.

Folklor əsərini bilavasitə nota yazarkən onu tamamlamaq lazımdır. Hətta yazılan janr nümunəsi hər hansı səbəbdən toplayıcının məqsədlərinə cavab verməsə də. Çünki yazının yarımçıq kəsilməsi ifaçının yaradıcılıq əhval – ruhiyyəsinə mənfi təsir göstərir, bəzi hallarda isə onlar gələcək əməkdaşlıqdan imtina edirlər. Bununla yanaşı, elə hallar da olur ki, toplayıcı üçün maraqsız olan ilk nümunənin ifasından sonra informator qiymətli materiallarla çıxış edir.

Folklor əsərini yazıya alan zaman ifaçını əhatə edən şəraitin və ifa prosesinin təbiiliyinə nail olmaq lazımdır. Əlbəttə ki, toplayıcı folkloru real şəraitdə, məsələn,bayram və ya toy zamanı yazmağa nail olarsa, bu daha böyük uğur hesab edilir. Lakin belə xoşbəxt təsadüflər isə o qədər də çox olmur. Buna görə də çox zaman folklorun təbii ifaçılıq formalarını canlandırmaq lazım gəlir. Bununla əlaqədar olaraq, yazı zamanı dinləyicilərin də mühüm rolu nəzərdə alınmalıdır. Yazıya alma ilə məşğul olan folklorçudan başqa, dinləyicilərin də olması, onların replikaları ifaçıya yaxşı təsir edir, onu gümrahlandırır, yaradıcılığını və istedadını hərtərəfli nümayiş etdirməyə ruhlandırır. Digər tərəfdən, dinləyici auditoriyasının təqdiredici, tərifli nidaları özlüyündə çox qiymətlidir. Onlara əsaslanıb düzgün nəticə çıxartmaq olar ki, hansı əsər, əhali arasında necə qarşılanır; məsələn, xalq dastanında söylənilənlər inam doğurur, alqışlanır və ya əksinə, necə münasibət yaradır. Buna görə də musiqi folkloristikasında təkcə folklor nümunələrinin deyil, həmçinin, dinləyicinin münasibətini bildirən replikaların da yazıya alınması əhəmiyyətlidir.

Lakin bütün hallarda, zəruri deyil. Məsələn, lirik mahnıları dinləyici olmadan da yazmaq olar. Musiqi folklorunun toplanmasında isə ifaçı ilə təklikdə işləmək tövsiyə olunur. Bundan ələvə, yadda saxlamaq lazımdır ki, müxtəlif səbəblərdən (utancaqlıq, gülüş hədəfinə çevrilmək qorxusu və s.) bəzi informatorlar folklor toplayıcısı ilə auditoriyanın iştırakı olmadan təklikdə görüşüb, öz bilik və bacarığını nümayiş etdirməyə üstünlük verirlər. Əgər ifaçı özünü təbii şəraitdə hiss edərsə, yalnız o zaman folklor mətninin yazılışı metodik cəhətdən düzgün alınacaq. Bu zaman toplayıcının informatorun inamını qazanması, folklor sahəsində bilgilərini nümayiş etdirməsi, yazı prosesi üçün təbii şəraiti yaratması bacarığı, maqnitofon, diktofon, videokamera qarşısında və ya hər hansı bir sözü və deyilən zərbi – məsəli yazmağa hazır olan adi kağız – qələmi görərkən utanıb – çəkinən ifaçını ələ almaq bacarığı mühüm rol oynayır.

Yazıya alınan hər bir məlumatı sənədləşdirmək vacibdir. Folklor əsərlərinin not yazılarını onların janr və növlərindən asılı olaraq tərtib etmək lazımdır; məsələn, mahnı janrı şerin mətnində bölgülər nəzərə alınaraq, bəndlər, misralar, nəqərat və s. qeyd olunaraq yazılır. Nəsr nümunələrində abzaslar dialoq və vasitəli nitq aydın göstərilməlidir. Musiqidən danışarkən, iki xüsusiyyəti nəzərə almaq lazımdır. Bunlar tədqiqat üsulları ilə bağlı meydana çıxır. Birincisi, notlaşdırılan üslub əlamətləri ilə (səsyüksəkliyi, ritmika, kompozisiya, temp), ikincisi isə notlaşdırılmayan (tembr, aqogika, səsçıxarma üsulları) əlamətlərlə bağlıdır. Lakin onların arasında kəskin sərhəd yoxdur. Notlaşdıran ifadə vasitələri (səsyüksəkliyi, ritm, temp, forma) əslində təxmini qeyd olunur. Onu da deyək ki, folklorçunun texniki təchizatı müasir elmin tələblərindən geri qalır, bunu bütün etnomusiqişünaslarımız etiraf edirlər. Bu səbəbdən də dəqiq notlaşdırma problemi (və ya nota yazılma, transkripsiya) ən aktual problem kimi ön plana çıxır.

Notlaşdırma xalq mahnı yaradıcılığına aid əsərlərin yazılması sahəsində yerinə yetirilən ən mürəkkəb işlərdən biridir. Toplama işi kimi, mahnı folklorunun nota yazılmasının da özünəməxsus metodikası vardır. Və bu metodika dövrdən, folklorun yazılma vasitələrindən asılı olaraq dəyişir. Folklor materialının toplanmasına nisbətən, onun nota yazılması xalq musiqisinin tədqiqi, onun özünəməxsusluğunun dərk olunması ilə daha sıx bağlıdır ki, bu da şərti olaraq not yazısında öz əksini tapır. Folklorçunun nota yazılma metodlarından asılı olaraq, orijinalda not yazısının vəziyyətini şərh etmək mümkündür, yəni onun əsas cizgiləri saxlanılacaqmı, o, xalq mahnısındakı gözəl obrazlı estetikanı bədii cəhətdən real şəkildə əks etdirəcəkmi, və ya o, məzmundan daha artıq, əhəmiyyətsiz detalları təcəssüm etdirən naturalist xarakter kəsb edəcək, ya da not yazısı orijinalı tanınmaz bir vəziyyətə salacaq.

Təsadüfi deyil ki, folklorun toplanılması və nota yazılması işində müxtəlif xalqların musiqi mədəniyyətini təmsil edən görkəmli bəstəkarların böyük rolu olmuşdur. Onların əksəriyyəti eşitməklə yadda saxladıqları nümunələri nota yazmışlar. Bir çox bəstəkarların fərdi yaradıcılıq üslubunun formalaşmasında onların doğma xalq musiqi yaradıcılığının milli xüsusiyyətlərinin dərindən dərk etmələri xalq musiqisi nümunələrini toplamaları və nota yazmaları mühüm əhəmiyyətə malikdir. Onların tərtib etdikləri mahnı məcmuələrinin mahiyyəti və tükənməz həyatiliyi də məhz bununla bağlıdır. Elə S.Rüstəmovun, Q.Qarayevin, T.Quliyevin, F.Əmirovun, N.Məmmədovun, R.Zöhrabovun, T.Məmmədovun məcmuələrini yada salmaq kifayətdir (burada M.Balakirevin, N.Rimski-Korsakovun, Bela Bartokun da məcmuələrini xatırlatmaq yerinə düşər). Musiqi folkloru nümunələrinin nota yazılması onların yeni musiqi dilinə çevrilməsi və ona müasir şərhlər, izahlar verilməsi deməkdir. Son otuz-qırx il ərzində çapdan çıxmış folklor məcmuələrində və bu sahədəki tədqiqatlarda not yazılarının keyfiyyətinə çox fikir verilir. Bu tendensiya folklorun toplanması ilə məşğul olan müxtəlif elmi müəssisələrin fonduna yığılmış not yazılarında da müşahidə olunur. Belə bir tendensiya musiqişünasların not yazılarında xalq havalarının milli özünəməxsusluğunu hərtərəfli və tam şəkildə əks etdirmək meyli ilə bağlıdır. Təkrar yazılar əsasında detalların dəqiqləşdirilməsilə həyata keçirilən notlaşdırma elmi materiallar bazasında xalq musiqi ənənələrinin öyrənilməsi perspektivlərini açır.

Çoxvariantlı yazı metodundan istifadə ansamblın ifasındakı bütün səslərin dəqiqliklə nota salınmasına imkan verir.