Əfqan
rubabı (Buxara, tacik) – mizrablı
alətdir. Onun gövdəsi klinşəkilli
olub, böyük və dərindir, yan hissələrdə
isə içəriyə doğru batıqlar
var. Alətin qolu qısadır, 5 damar simi
vardır. Alət kvartalarla köklənir.
Diapazonu iki oktavaya bərabərdir. Ondan
çox zaman solo və ansambl ifaçılığında
istifadə olunur.
Qasqar
rubabı içi oyulmuş dairəvi
gövdəyə malik olub, üzərinə
dəri membran çəkilmişdir. Gövdəyə
bərkidilmiş uzun qolunun sonu geriyə
əyilmiş başlıqla tamamlanır.
Gövdənin üzərində, qolun
bərkidildiyi yerdə heyvan buynuzuna bənzər
çıxıntı var. Rubab 5 simli alətdir,
onun qoluna 19-23 pərdə bağlanmışdır
ki, bu da üç oktava həcmində xromatik
səssırası əmələ gətirir.
Rubab mizrabla çalınan alətdir.
Zərblə çalınan simli alətlər
çənglə təmsil olunmuşdur.
Çəng
ağacdan düzəldilmiş trapesiyaşəkilli
gövdəyə, taxta dekaya malikdir. Deka
üzərinə 40 metal sim çəkilmişdir,
onlardan 14-ü əsasdır (11-cisi aşağı
simdir, 13 yuxarı simlər isə üç-üç
qruplaşdırılmışdır.)
Çəng iki taxta çubuq vasitəsilə
səsləndirilir.
Simli-kamanlı
alətlər – kobuz, gicak, sato quruluşuna,
texniki imkanlarına və tembr xüsusiyyətlərinə
görə rəngarəngdir.
Kobuz dolçaşəkilli
gövdəyə malik alətdir, kvarta
və ya kvinta münasibətində köklənən
iki simi vardır. Simlər at tükündən
hazırlanır. Alətin ümumi diapazonu
böyük deyil, bir yarım oktava həcmindədir.
Kobuz kamonço – yayşəkilli kaman vasitəsilə
çalınır. Qədimdə Özbəkistan
ərazisində (Xivə, Buxara, Səmərqənd
və başqa şəhərlərdə)
geniş yayılmasına baxmayaraq, hal –
hazırda istifadə olunmur.
Gicak
piyaləşəkilli rezonatora malik olub,
dəri membranla örtülmüşdür
və taxtadan dairəvi boynu vardır. Kaman
– kamonça isə qövsşəklində
əyilmiş çubuğa bağlanmış
bir dəstə at tükündən ibarətdir.
Alətin 3 və ya 4 simi olur. Daha qədim
nümunələr iki simli olmuşdur.
Simlər kvartalarla köklənir. Hal-hazırda
gicak kvarta – kvinta köklü 4 simli alət
olub, geniş diapazona – üç oktavaya
yaxın diapazona malikdir.
