Böyük
insanlar ölüb getdikləri andan sanki
daha artıq bir əzəmətlə vətəndaşların
qəlbində yaşamağa başlayırlar.
Sanki onlara qarşı yeni bir maraq oyanır,
mübarizə tarixi, fəaliyyət və
əməlləri, həyat yolu nəinki
yalnız elmi məşğul edir, hətta
adi vətəndaşlar belə geriyə
dönərək bir daha bu yola nəzər
salır, onu daha böyük məhəbbət
və diqqətlə öyrənirlər.
Evlərdə, idarələrdə, küçələrdə,
ictimai yerlərdə və ailələrdə
onların həyat və fəaliyyətindən
danışırlar. Belə bir xadimin ölümü
ilə qüssələnənlərin
də sayı çox olur. Sənət və
peşəsindən asılı olmayaraq
bütün vətəndaşlar onların
ölümünə təəssüf
edir və kədərlənirlər. Bu
isə uzun illərin zəhməti nəticəsində
yaranmış, bütün məhəbbətlərdən
yüksəkdə duran və fəthi çox
çətin olan bir məhəbbətin—həqiqi
xalq məhəbbətinin ifadəsidir.
Əsil ölməzlik, əbədi həyat
da budur: xalq məhəbbəti! Xalqın
ürəyində qaldırılan heykəl
əbədi və yıxılmazdır.
Xoşbəxt o adamdır ki, öz həyat
və mübarizələri ilə belə
bir məhəbbəti qazanır. Çünki
qranit daşları yonub hamarlayan zaman da
belə bir məhəbbəti silib aparmaqdan
acizdir. Xalqın ürəyinə yol tapan
hər kəs gələcəyin qapısını
açır.
Bakıda Üzeyir Hacıbəyovun dəfn
mərasimini görənlər onun belə
adamlardan olduğunu təsdiq edərlər.
Hələ cənazə Elmlər Akademiyasının
böyük salonuna qoyulmamış Sabir
bağçası onunla vidalaşmağa
gəlmiş insanlarla dolu idi. Getdikcə
də onların sayı artır, böyüyürdu.
Noyabrın 24-də saat 3-də son vida üçün
Akademiyanın qapıları açıldığı
zaman insan dəstəsi arasıkəsilməz
bir şərid kimi uzanıb, canlı axına
çevrildi. Minlərlə müxtəlif
millətlərdən olan fəhlələr,
ziyalılar, qulluqçular, kolxozçular
böyük bir kədərlə Üzeyirin
tabutu başından dolanıb keçirdilər.
Bu isə arası kəsilmədən gecə
saat birə qədər davam etdi. Tabutun
yanından keçən qoca rus qadınlarının
və Azərbaycan qarısının gözündən
qeyri-ixtiyari yaş axır. Kim bilir, bəlkə
də bunlar ömründə bir dəfə
Üzeyiri görməmiş, şəxsən
onu tanımayan adamlardır! Lakin Üzeyirin
əzəmətli və vüqarlı
surəti çoxdan onların ürəyinə
daxil olmuşdur. Onların qəlbində
canlı Üzeyir, «Leyli və Məcnun»u,
«Arşın mal alan»ı, «Koroğlu»nu
yaratmış Üzeyir yaşamaqdadır.
Ertəsi
gün. Yenə də Akademiyanın qapıları
açılmamış çoxlu adam Sabir
bağına toplaşmışdı.
Saat ondan üçə qədər on minlərlə
adam axıb gəlir, tabutun ətrafına
dolanaraq gedirdilər. Dəfn mərasimi
görünməmiş bir nümayişə
çevrildi. Akademiyanın qabağından
tutmuş fəxri simalar məqbərəsinə
qədər bütün yaxın küçələr,
evlərin balkonları, damların üstü
adamlarla dolu idi. Bakı öz sevimli övladı
ilə görünməmiş məhəbbət
və hörmətlə vidalaşırdı.
Üzeyir
Hacıbəyovun vəfatı Azərbaycan
mədəniyyəti və incəsənəti
üçün əvəzsiz bir itkidir.
O, bütün mə'nalı və gözəl
həyatını bədii yaradıcılığa,
musiqi dediyimiz ahəngdar və melodiyalar
dünyasına həsr etmişdi. Lakin
gözəllik səltənətinə
o, dərin ictimai ideyalar, böyük fikir
və görüşlərlə gəlmişdi.
Üzeyirbəy sənətin qüdrət
və mə'nasını onun xalqa xidmətində,
qabaqcıl ictimai idealları tərənnüm
etməsində görən böyük
səkətkarlardan idi. Biz sənət
və mədəniyyət aləmində
həqiqi xəlqilik nədir deyənlərə
«Üzeyirə baxıb, onun əzəmətli
və zəngin yaradıcılığına
baxın, əsil xəlqilik budur!»—deyə
cavab verməliyik.
Hələ
inqilabdan qabaq Azərbaycanda bəy, xan,
burjua-kapitalist zülmü və çarizmin
ağır müstəmləkə siyasəti
hökm sürdüyü bir zamanda Üzeyir
Hacıbəyov demokratik və mütərəqqi
fikirləri təbliğ edir, din, mövhumat,
zülm və ədalətsizlik əleyhinə
əsərlər yazırdı.
Bizim
üçün böyük xoşbəxtlik
və iftixardır ki, Azərbaycan opera
sənətinin və musiqi teatrının
əsasını zamanın qabaqcıl
fikirlərilə yaşamış bir adam
qoymuşdur.
Müasir Azərbaycan musiqisinin atası
olan Üzeyir Hacıbəyov milli məhdudiyyət
bilməzdi. Bütün xalqların mütərəqqi
mədəniyyətini hörmət və
məhəbbətlə qarşılardı.
Xüsusilə böyük rus xalqının
zəngin mədəniyyətini və incəsənətini,
o, tükənməz məhəbbətlə
sevirdi.
Lenin
Partiyası, Sovet dövləti Üzeyir
Hacıbəyovun yaradıcılığında
tamamilə yeni dövr açdı, onun
yüksək zirvəyə qalxması üçün
lazım olan şəraiti yaratdı. Xalqlara
həqiqi azadlıq və tərəqqi
gətirən sosialist inqilabı, Leninin
ölməz ideyaları Üzeyir yaradıcılığına
yeni ruh, yeni qanad verdi. Azərbaycan sənət
xəzinəsinin parlaq incisi olan «Koroğlu»nu
o, sovet dövründə yaratdı.
Üzeyir
sovet xalqının Vətən müharibəsində
qəhrəmanlığını, böyük
tarixi işlərini və əməyini
həqiqi ilhamla tərənnüm edən
əsərlər, mahnılar yaratmışdır.
Üzeyirin keçdiyi yol onu Kommunist Partiyası
sıralarına gətirib çıxardı.
Sovet
hökuməti və Lenin Partiyası Üzeyir
Hacıboyovun xidmətlərinə böyük
qiymət verdi. O, Lenin ordeni, Qırmızı
Əmək Bayrağı ordeni və medallarla
təltif edilmiş, ilk dəfə Dövlət
mükafatı laureatı və SSRİ
xalq artisti adını almışdır.
O, Azərbaycan SSR xalq artisti, Azərbaycan
SSR Elmlər Akademiyasının həqiqi
üzvü, SSRİ Ali Sovetinin deputatı
idi. Belə bir şərəfi öz sağlığında
görmüş sənətkar az-az tapılar.
Üzeyir
Hacıbəyovun əsərlərində
dilə gələn, danışan xalqın
əməlləri və həyatıdır.
O, həyat, yaşamaq, mübarizə aludəsi
olan bir şəxs idi. Onun haqqında düşünərkən
ancaq həyatdan, mübarizədən, yaratmaqdan,
xalqa xidmət etməkdən danışmaq
olar. Üzeyirin bütün zəngin həyatı
və yaradıcılığı xəlqiliyin,
xalqa sədaqətlə xidmət etməyin
parlaq timsalıdır. Üzeyir sənət
aləminə qədəm qoyduğu ilk
gündən ta son nəfəsinə qədər
tutduğu yola sadiq qalmış bir sənətkardır.
Onun yaradıcılığındakı
və şəxsiyyətindəki kamillik,
tamlıq heç bir tə'sirin poza bilmədiyi
yüksək keyfiyyət idi. Onun xalqa olan
sonsuz e'timad və məhəbbəti bütün
düşüncəsinə hakim idi. O,
musiqidə oyunbazlıq edən, xalqa arxa
çevirərək formalist ədabazlıqlara
qapılan adamlara deyirdi:
