Neçə
ildir ki, böyük bəstəkarımız
Üzeyir Hacıbəyov aramızda yoxdur.
Lakin biz hələ də ustadımızı,
müəllimimizi özümüzlə
konservatoriyada, dərs dediyi auditoriyada hiss
edirik. Elə bilirik ki, o, hələ də
bir ata kimi yaradıcılığımızı
izləyir. Diqqətli nəzərləri
yenə də üstümüzdədir.
Azərbaycan
professional musiqi sənətinin banisi, respublikamızın
adlı sanlı bəstəkarlarının
müəllimi Üzeyir Hacıbəyov
həmişə, hər an yada düşən,
məhəbbətlə xatırlanan dahi
bəstəkarımızdır. Onun sənəti,
işi, əməlləri bizim üçün
əvəzsiz örnəkdir. Anadan olmasının
90 illiyini qeyd etdiyimiz bir vaxtda ustadımız,
müəllimimiz haqqında xatirə söyləmək,
olub keçənləri yada salmaq mənim
üçün xüsusilə xoşdur.
Belə
bir cəhət qeyd edilməlidir ki, Azərbaycan
bəstəkarlıq məktəbinin görkəmli
nümayəndələri olan və hazırda
tükənməz ilhamla yazıb yaradan
bəstəkarlarımızın əksəriyyəti
Üzeyir Hacıbəyovun şagirdləridir.
Digər
sənət dostları kimi, mən də
Böyük Vətən müharibəsinin
ağır illərində Üzeyir Hacıbəyovun
sinfində Azərbaycan xalq musiqisinin əsaslarını
öyrənmişəm. Mə'lum olduğu
kimi, müharibə zamanı biz gənc
bəstəkarların üzərinə
də bir sıra vəzifələr düşürdü.
Biz sənətin sirlərinə yiyələnməklə
bərabər, igid əsgərlərimizi,
arxa cəbhədə çalışan
əmək adamlarını qələbəyə
ruhlandıran əsərlər bəstələməli
idik. Buna görə də mən müharibə
dövründə ilk vokal əsərimi,
döyüşçü şair Şirzad
Əliyevin sözlərinə «Gözlə
məni» mahnısını bəstələdim.
Həmin mahnını böyük nəğməkarımız
Bülbülə vermişdim. O, mahnını
elə ilk tanışlıqdan bəyənmişdi.
Ancaq bu haqda Üzeyir müəllimə
heç nə deməmişdim.
1942-ci
ilin oktyabr ayı idi. Üzeyir Hacıbəyovun
dərsində ikən birdən qonşu
otaqdan sevimli müğənnimizin həzin
səsini eşitdik. O, «Gözlə məni»
mahnısını oxuyurdu. Üzeyir müəllim
bu mahnı ilə maraqlandı. Kimdisə
Üzeyir müəllimə bildirdi ki, bu
mahnını Süleyman yazıb. O, dərhal
yerindən qalxdı, mehribanlıqla dedi:
—
Elə isə, gəlin gedək mahnıya
bir də əməlli-başlı qulaq
asaq.
Biz
muğənninin məşğul olduğu
otağa keçdik. Üzeyir miəllimin
təklifi ilə Bübül mahnını
ikinci dəfə oxudu. (Royalda onu Vladimir
Kozlov müşayiət edirdi). Mahnı
sona yetəndə əvvəlcə Üzeyirbəy,
sonra da tələbə yoldaşlarım
məni təbrik etdilər. Görkəmli
müğənnimizin isə sözü
bu oldu:
—
Cavan oğlan, sənin mahnına bu gündən
vətəndaşlıq hüququ verildi.
Düzü,
çox sevindim. Üzeyir müəllimimin,
Bülbülün müharibə mövzusunda
yazdığım ilk mahnıya yüksək
qiymət vermələrindən ruhlanaraq,
bir qədər sonra şair Zeynal Cabbarzadənin
sözləri əsasında «Gözləyirəm»
adlı ikinci mahnımı bəstələdim.
1944-cü
ildə Tbilisidə keçirilən Zaqafqaziya
xalqlarının musiqi ongünlüyündə
«Gözlə məni» mahnısını
Zəhra Rəhimova müvəffəqiyyətlə
ifa etdi. Bu mahnı böyük bəstəkarımızın
çox xoşuna gəldiyi üçün
hələ 1943-cü ildə Ü. Hacıbəyovun
təklifi ilə məni bəstəkarlar
ittifaqına qəbul etmişdilər.
Üzeyir
Hacıbəyov o zaman yenicə yazmağa
başlayan gənc bəstəkarların
hər cəhətdən tanınması,
formalaşması üçün əlindən
gələni edirdi. Böyük fəxrlə
və fərəh hissi ilə deməliyəm
ki, Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası
sıralarına qəbul olunmağım
üçün də ilk zəmanəti
mənə Üzeyir müəllim vermişdir.
1945-ci
ilin may ayında müharibə qələbə
ilə qurtarandan sonra Filarmoniyada təşkil
olunmuş konsertdə Azərbaycanda Sovet
hakimiyyəti qurulmasının 25 illiyi
münasibətilə bəstələdiyim
«Bayram miqəddiməsi» əsərim simfonik
orkestrin ifasında ilk dəfə səsləndi.
İmkan məhdudluğuna baxmayaraq, bir
qayğıkeş müəllim, həssas
qəlbli insan kimi Üzeyir müəllim
gəlib əsərimi dinlədi, məni
təbrik etdi və mənə öz qiymətli
məsləhətlərini verdi. Həmin
unudulmaz səhnəni musiqi sənəti
sahəsində çalışan dostlarım,
yaşıdlarım indi də xatırlayırlar.
Dahi bəstəkarla onun operettalarına
dirijorluq edərkən daha yaxın yaradıcılıq
əlaqəsində olmuşam. 1944-cü
ildən 1948-ci ilədək «Arşın
mal alan», «O olmasın, bu olsun», «Ər və
arvad» operettalarına indiki kukla teatrının
binasında dirijorluq etdiyim zaman Üzeyir
müəllim də tez-tez teatra gəlir,
tamaşaların necə keçdiyini müşahidə
edir, öz məsləhətlərini əsirgəmirdi.
Yaxşı
yadımdadır: bir dəfə teatrda mənim
dirijorluğum ilə «Arşın mal alan»
operettasının tamaşası yeni quruluşda
göstərilirdi. Tamaşa qurtarandan sonra
Üzeyirbəy mənə yaxınlaşdı.
Aktyorların, musiqiçilərin ifasından
razı qaldığını bildirdi.
Ancaq mənə məsləhət gördü
ki, üçüncü pərdədə
Gülçöhrənin ariyasının
ifasında fermatoya xüsusi fikir verim. Daha
sonra böyük bəstəkarımız
əlavə etdi ki, bu, ayrı-ayrı ifaçıların
məharətini göstərmək üçün
çox vacibdir.
Heç
yadımdan çıxmaz: Üzeyir müəllim
«O olmasın, bu olsun» operettasının
yeni quruluşda ilk tamaşasından sonra
səhnə arxasına gəlib bütün
aktyorlara, orkestr hey'ətinə təşəkkür
etdi və dirijorluqdan razı qaldığını
bildirdi. Cavan bir sənətkar üçün
bundan da böyük mükafat olarmı?
Mən
bəstəkarın sağlığında
onun bir kantatasını, Ağabacı
Rzayeva ilə isə bəstəkarın
«Sənsiz» və «Sevgili canan» romanslarını
Radio komitəsinin xalq çalğı alətləri
orkestri üçün tərtib etmişdim.
Baxış zamanı Üzeyir müəllim
məsləhətlərini verib, dönə-dönə
öz razılığını bildirdi.
1948-ci
ildə mən Azərbaycan Dövlət
Konservatoriyasını bitirərkən,
o ağır xəstə olduğundan,
Moskvada Kreml xəstəxanasında müalicə
olunurdu. Belə bir ağır vaxtında
da o məni yadından çıxarmamış,
teleqram göndərərək, konservatoriyanı
müvəffəqiyyətlə bitirməyim
münasibətilə məni təbrik
etmişdi. Onu da deyim ki, həmin teleqramı
qiymətli bir xatirə kimi saxlayıram.
Böyük bəstəkarımızla
əbədi ayrılıqdan bəri mən
onun nəfəsini hər an hiss edirəm.
Yaradıcılıq fəaliyyətimdə
onun ən'ənələrinə sadiq qalmağa
çalışıram.
Mən
əziz müəllimimə onun vəfatından
sonra iki əsər həsr etmişəm.
Bunlardan biri «Düşüncə» pyesi,
o birisi isə sevimli xalq şairimiz Səməd
Vurğunun sözlərinə yazdığım
«Eşq olsun sənətkara» balladasıdır.
Bəli, illər, əsrlər keçdikcə
Üzeyir musiqisi ürəkləri fəth
edəcək, sözü-söhbəti
dilləri dolaşacaq, ona olan xalq məhəbbəti
daha da artacaqdır.
1975
